Zo werk je aan groepsdynamiek in de Zilveren Weken

Wist je dat er naast de Gouden Weken ook Zilveren en Bronzen Weken zijn? Deze momenten in het schooljaar zijn belangrijk om te investeren in groepsvorming en -dynamiek. De Zilveren Weken, de eerste twee weken na de kerstvakantie, bieden een uitgelezen kans om de sfeer in de groep te versterken. In deze blog ontdek je waarom begeleiding van de groepsdynamiek in deze weken essentieel is en hoe je deze periode effectief benut.

Waarom is groepsvorming belangrijk?

Een groep biedt kinderen en jongeren:

• Erkenning: Ze voelen zich welkom, horen ergens bij en kunnen zich identificeren met de groep.
• Identiteitsontwikkeling: Ze leren hun eigen bijdrage leveren en zich te onderscheiden van anderen.
• Socialisatie: Ze ontdekken normen en waarden en leren samenleven met anderen.

Fases in groepsvorming: hoe zat het ook alweer? 

Elke groep kent zijn eigen dynamiek en is altijd in beweging. Er zijn verschillende fases in groepsdynamica, waar elke groep doorheen gaat. We zetten ze nog even kort voor je op een rij. 

Forming (oriëntatiefase)

In de beginfase draait het om kennismaken en vertrouwen opbouwen. Leerlingen zijn vooral bezig met hoe ze overkomen op anderen. Een stevige basis van veiligheid en vertrouwen is essentieel.

Storming (machts- of conflictfase)

In deze fase zoeken leerlingen hun plek binnen de groep. Conflicten en botsingen horen hierbij, maar kunnen escaleren. Begeleiding is cruciaal om dit proces in goede banen te leiden.

Norming (integratiefase)

De groep ontwikkelt gemeenschappelijke normen en ongeschreven regels. Zonder begeleiding bepalen informele leiders deze normen.

Performing (autonome fase)

De groep functioneert goed: leerlingen werken en spelen samen, lossen conflicten positief op en voelen zich veilig.

Adjourning (afsluitingsfase)

Bij het afscheid nemen veranderen de groepsdynamiek en de sociaal-emotionele banden. Normvervaging kan optreden, omdat de groep uit elkaar gaat.

Belangrijk: elke groep bevindt zich in een andere fase. En na veranderingen in een groep, bijvoorbeeld door de komst van nieuwe kinderen, of na een lange vakantie, worden deze fases weer opnieuw doorlopen.

Groepsvorming is ook op locaties van de buitenschoolse opvang (BSO) belangrijk

Niet alleen in het onderwijs, maar ook op de BSO is groepsvorming essentieel. 

Groepen zijn altijd in beweging, BSO groepen misschien nog wel meer dan in het onderwijs. Kinderen worden op de BSO in een (bestaande) groep geplaatst, waarvoor ze niet zelf gekozen hebben. Deze groepen bestaan vaak uit kinderen van verschillende leeftijden en komen van verschillende scholen. Elk kind neemt mee wat er die dag op school is gebeurd. Ook kan de samenstelling van de groep per dag verschillen. Dit beïnvloedt de groepsdynamiek. 

Pedagogisch medewerkers spelen een cruciale rol in het creëren van een veilige en positieve groepssfeer.

Hoe kun je het groepsproces sturen? 

Als professional in het onderwijs of op de BSO kun je het groepsproces positief beïnvloeden door:

• Te kijken in welke fase van groepsvorming je groep zit en welke begeleiding daarbij past.
• Bewust te zijn van je eigen rol en voorbeeldgedrag als begeleider.
• De groep positief te benaderen en te benadrukken wat goed gaat.
• Aandacht te hebben voor ieder kind en te investeren in een goede relatie met de groep.
• In te spelen op wat er gebeurt binnen de groep.
• Ruimte te geven voor fouten en hier samen van te leren.
• Alert te zijn op gedrag waarbij kinderen over de grenzen van een ander gaan.
• De groep actief te begeleiden bij veranderingen in de samenstelling.

Een positieve groepssfeer zorgt voor minder pestgedrag en bevordert een fijne samenwerking.

De Zilveren Weken: een belangrijk moment voor groepsdynamiek 

De Zilveren Weken vinden plaats in de eerste twee weken na de kerstvakantie en bieden een kans om opnieuw te investeren in een positieve en veilige groep. 

Niet elke groep zit in dezelfde fase van groepsvorming. Het is als professional dus belangrijk om je groep goed te observeren en na te gaan of er problemen zijn ontstaan vóór de vakantie op groepsniveau. Denk bijvoorbeeld aan ruzies, pesten, respectvol omgaan met verschillen, uitdagingen in het samenspel of samenwerken.

Hierdoor kan het zijn dat de groepsdynamiek voor de vakantie verstoord is geraakt. Grijp deze periode aan om de sfeer te herstellen en eventueel nieuwe afspraken te maken.

Daarnaast spelen individuele sociaal emotionele hulpvragen een rol in deze periode. Sta eens stil bij deze vraag: Zijn er voor de kerstvakantie hulpvragen ontstaan bij kinderen in je groep? Denk aan kinderen die minder weerbaar zijn of gepest worden, of moeite hebben met aansluiting vinden. Zij kunnen sociaal vastlopen en hebben het daardoor moeilijk. Voor hen is het van groot belang dat deze situatie in deze Zilveren Weken aangepakt wordt. Blijven de problemen langer voortduren, dan kan het zijn dat ze minder goed gaan functioneren, met minder plezier naar school, BSO of (sport)vereniging gaan of andere klachten krijgen. 

Tips voor de Zilveren Weken 

Op de website van onze samenwerkingspartner Stichting School en Veiligheid staat een aantal tips voor de Zilveren Weken. Wij delen graag de belangrijkste punten met je: 

• Blik terug en kijk vooruit: Bespreek wat goed ging en wat beter kan. Stel doelen voor de komende periode.
• Herhaal groepsafspraken: Kijk of afspraken nog relevant zijn en pas ze waar nodig aan.
• Stimuleer het wij-gevoel: Organiseer activiteiten die samenwerking en onderlinge steun versterken.
• Praat over jezelf kunnen zijn: Bespreek thema’s zoals diversiteit en acceptatie.
• Werk samen met ouders: Betrek ouders bij het groepsproces en bespreek hoe zij kunnen bijdragen.

Via de blog kun je de uitgebreide tips lezen. 

Dit kan je ook helpen in de Zilveren Weken – Praktische hulpmiddelen voor groepsvorming

Ga spelenderwijs aan de slag met groepsvorming met het lespakket ‘Nog steeds goed voor elkaar’

Met dit lespakket kun je werken aan thema’s zoals gelijkwaardigheid en samenwerking. Werkvormen helpen kinderen hun rol in de groep te begrijpen en begrip te ontwikkelen voor anderen. Dit draagt bij aan een positieve groepsdynamiek.

Zet gedachtekracht in met de Toolkit ‘Ik denk me Sterk’

Dit spel, bestaande uit 100 kaarten, helpt kinderen en jongeren de kracht van gedachten ontdekken en te gebruiken. Wil jij weten hoe je effectief de Toolkit in kunt zetten in jouw groep? Op 11 december en 8 januari geeft Mirelle Valentijn de online workshop ‘Werken met de Toolkit Ik denk me Sterk’. Tijdens deze workshop gaat zij dieper in op het inzetten van gedachtekracht in de Zilveren Weken. 

Word zelf expert in sociale veiligheid en weerbaarheid

Bij Kenniscentrum Omgaan met Pesten kun je opleidingen volgen waarmee je echt het verschil maakt in sociale veiligheid en weerbaarheid: 

• Sta Sterk trainer: Werk aan weerbaarheid en sociale veiligheid.
• Anti-pestcoördinator: Creëer een veilig schoolklimaat.
• Training ‘Pesten aanpakken op de BSO’ in samenwerking met Werkend Leren: Speciaal voor medewerkers in de kinderopvang.

Schakel de hulp in van een Sta Sterk trainer

Ons landelijke team van Sta Sterk trainers kan helpen bij groepsvorming en het versterken van kwetsbare kinderen. Denk aan:

• Weerbaarheidstrainingen: Sta Sterk training of Brugklastraining Stevige Stap.
• Workshop: Over sociale veiligheid, pesten en weerbaarheid voor professionals/vrijwilligers of ouders/verzorgers.
• Sta Sterk workshop voor kinderen of jongeren: Over bewustwording bij pestgedrag en het stellen en respecteren van grenzen. 
• Feel Fine Online workshops voor kinderen en jongeren: Over de positieve omgang online. 
• Antipestprogramma’s voor groepen en het basis- en voortgezet onderwijs: Sta Sterk op School en Omgaan met Elkaar.