Hoe leer je kinderen sociale signalen ‘juist’ te interpreteren?

door Inge Coolen – Docent Kenniscentrum Omgaan met Pesten

Heb jij ook in het nieuws gezien dat online pesten in de periode van thuisonderwijs is toegenomen? Ons verbaasde het niet. Jou? Verdrietig is het wel.

• Extra verdrietig nog, omdat kinderen die herhaaldelijk slachtoffer zijn (geweest) van pesten onduidelijke sociale situaties eerder als vijandig bestempelen dan niet-slachtoffers.
• Extra verdrietig dus omdat in de periode van thuisonderwijs minder kans is geweest voor deze kinderen om sociale situaties beter in te leren schatten. Terwijl het ‘juist’ inschatten van sociale situaties zo belangrijk is bij weerbaarheid. Deze kinderen kunnen onze hulp dus goed gebruiken.

Een voorbeeld

Mayla (10 jaar) werd in het begin van het schooljaar op het schoolplein vaak buitengesloten door een aantal meiden uit haar klas. Toen ze op 14 december niet meer naar school mocht, was ze in eerste instantie opgelucht dat ze even niet meer op het schoolplein hoefde te zijn. Via via hoorde zij echter dat een aantal meiden in haar klas een groepsapp hadden waarin ze veel stickers met elkaar deelden.

Mayla heeft nog geen mobiele telefoon. Tijdens de online lessen vond ze het moeilijk om iemand te vinden om mee samen te werken. Ze durfde via de chat ook niet zoveel te typen als ze dan iemand had om mee samen te werken. Ze was bang dat ze spelfouten zou maken.

Toen ze op 9 februari weer naar school mocht en een groepje meisjes uit haar klas bij elkaar zag staan, durfde ze er niet bij te gaan staan. Eén meisje, waar ze soms mee speelde, wenkte haar wel, maar Mayla dacht dat ze naar haar wees en dus over haar aan het praten waren. In de klas ging ze stil aan haar tafel zitten en keek ze naar beneden.

In bovenstaande situatie zie je dat Mayla na haar negatieve ervaringen het wenkgebaar van het andere meisje verkeerd interpreteerde, ze zag dit onnodig als afwijzing. Hierbij speelt sociale informatieverwerking een belangrijke rol. Dit begint met het waarnemen van de situatie vanuit je eigen referentiekader.

Het betekenis geven aan een sociale situatie, de tweede stap in het proces van sociale informatieverwerking, is sneller negatief. Dit komt door haar herinnering aan eerdere ervaringen die Mayla heeft opgedaan en daarnaast spelen overtuigingen en sociale kennis en regels een rol.

Invloed van de lockdown op het proces van sociale informatieverwerking

Ik denk dat kinderen deze stap in het proces van sociale informatieverwerking het afgelopen jaar veel te weinig hebben kunnen oefenen. Wat gebeurt er bij jezelf bij de interpretatie van What’s app berichten? Hoe lastig is dat? We gebruiken dan wel emoticons, maar die zijn natuurlijk altijd beperkter dan onze lichaamstaal, gezichtsuitdrukkingen en stemgebruik. Bovendien is een emoticon een bewuste keuze en laat je je emotie face-to-face vaak onbewuster zien. Heb jij wel eens ruzie gekregen online doordat iemand je verkeerd begreep? Of jij het in ieder geval anders bedoeld had? Dit werkt bij kinderen en jongeren hetzelfde. Online waren er nu nog meer situaties en offline bijna geen meer.

Hoe kunnen wij kinderen helpen sociale informatie beter te interpreteren?

Soms komen kinderen zelf naar je toe. Mayla ging in de klas stil aan haar tafel zitten en keek naar beneden. Zij maakte deze eerste schooldag na de lockdown geen contact met haar klasgenoten. Jij kunt het gedrag kinderen observeren en bespreekbaar maken.

Allereerst en het allerbelangrijkste, luister naar wat het kind je te vertellen heeft. Het is fijn voor een kind als ze zich gehoord voelen en als ze zich bang, verdrietig of boos mogen voelen. Vervolgens kun je samen met het kind ontdekken of iemand positieve of negatieve bedoelingen heeft? Waaraan kun je dat zien? Denk hierbij aan lichaamstaal, stemgebruik, lachen, sorry zeggen. Stel dan een paar vragen die kunnen helpen om mogelijk anders te reageren:

1) Is het echt waar wat je denkt?

2) Weet je 100 % zeker dat het waar is?

3) Hoe reageer je als je gelooft dat het waar is?

4) En stel nou dat het niet waar is, hoe reageer je dan?

Nodig het kind uit een andere reactie te oefenen. Eerst samen met jou met de situatie die al gebeurd is. Speel de situatie die er was samen na en oefen hiermee verschillende interpretaties en andere reacties daarop. Nodig daarna het kind uit te oefenen met een andere situatie bijvoorbeeld op het schoolplein. Het is heel fijn voor kinderen om te ontdekken dat er heel veel situaties zijn die je op verschillende manieren kunt interpreteren. Zo oefen je actief het proces van sociale informatieverwerking. Een volgende stap kan dan zijn het aanleren van een assertieve reactie op zowel positieve als negatieve bedoelingen. Stap voor stap kun jij op deze manier met kinderen werken aan sociale weerbaarheid.

Regelmatig organiseren wij online en live workshops over aandachtsgebieden bij werken aan weerbaarheid. Wil jij nog meer ontdekken over weerbaarheid versterken met sociale informatieverwerking? Kijk in de agenda

In onze basisopleiding Sta Sterk trainer leer je werken met kinderen en jongeren die herhaaldelijk slachtoffer zijn (geweest) van pesten en begeleid je hen bij niet vijandig bestempelen van onduidelijke sociale situaties. De Sta Sterk training maakt voor deze kinderen het verschil.

Wil jij het verschil maken voor deze kinderen?

Informatiepakket aanvragen