Sommige slachtoffers van pesten denken alleen in dader en slachtofferschap. Het kan gebeuren dat een kind pestgedrag gaat vertonen, omdat hij nog geen andere manier kent om zichzelf te beschermen. Ontdek hoe dit averechts kan werken.

’Ik ben bang dat mijn gepeste zoon (8)
nu zelf een pester wordt’

Tekst door: Yara Hooglugt – VROUW

VROUW-lezeres Karin is bang dat haar zoon een pester wordt. Ze ziet verontrustend gedrag bij hem en wil ingrijpen voordat het te laat is. 

„Kinderen die gepest zijn kennen maar twee rollen: pesten of gepest worden.”

„Mijn zoon van 8 is behoorlijk gepest in groep 3”, schrijft Karin. „Sinds hij in groep 4 zit, zie ik zijn gedrag veranderen. Hij wordt gelukkig niet meer gepest, maar hij plaagt nu zelf leeftijdsgenootjes.”

„Het is weliswaar niet zo erg als de pesterijen die hij zelf meemaakte, maar toch: hij zit zijn klasgenootjes wel doelbewust dwars. Ik ben bang dat hij van een gepeste uiteindelijk zelf een pester zal worden.”

Belangrijke vragen

Mirelle Valentijn van Kenniscentrum Omgaan met Pesten vermoedt dat ’plagen’ niet helemaal het juiste woord is. „Het is belangrijk dat je kind zich er zelf voldoende van bewust is dat hij waarschijnlijk over grenzen heen gaat van andere kinderen, dus ik adviseer om dat woord niet meer te gebruiken wanneer je hem hierop aanspreekt. Hij is jong, maar in een gesprekje kun je hem wel wat belangrijke vragen stellen.”

„Vraag dan: ’Wat doe jij in de klas en wat zeg jij tegen klasgenootjes?’ en ’hoe reageren andere kindjes op wat jij doet of zegt?’ Misschien zijn er gebaren of gezichtsuitdrukkingen waaruit hij ook iets kan aflezen. Het kan dat kinderen voor zichzelf opkomen met een gevatte opmerking, of met de vraag of hij wil stoppen. Lukt het hem daarnaar te luisteren? Heeft hij door dat zijn gedrag wellicht niet leuk gevonden wordt door anderen?”

Bekend gedrag

Volgens Valentijn is dit gedrag niet vreemd voor een kind dat eerder gepest is. „We zien vaak dat kinderen die gepest zijn in twee rollen denken: gepest worden en pesten. Een middenweg is er niet. Het enige wat deze jonge wil, is opgenomen worden in de groep en geaccepteerd worden. Nu hij niet meer gepest wordt, is er in zijn ogen maar één andere rol voor hem: door pestgedrag krijgt hij het gevoel sterker in zijn schoenen te staan en kan hij waarschijnlijk beter zijn eigen grenzen bewaken. Dit gedrag biedt hem veiligheid en aanzien, en als hem dat goed bevalt, is het inderdaad goed mogelijk dat hij een pester wordt. De zorgen van Karin zijn dus terecht.”

Averechts

„Wat hij niet doorheeft, is dat dat juist averechts werkt. Het klinkt alsof het deze jongen niet lukt om gelijkwaardig contact op te bouwen. In zo’n situatie wordt het ook moeilijk om echt zichzelf te zijn en vriendschappen te sluiten. Help hem daarbij. Bied hem keuzemogelijkheden. Maak hem duidelijk dat hij óók voor zichzelf kan opkomen door anderen vragen te stellen, door aan te geven dat je iets niet leuk vindt of door je eigen mening te geven. Op andere kinderen reageren zonder over zijn eigen grenzen heen te gaan, zonder ze bij hem weg te jagen.”

Expres of per ongeluk

Een pestervaring kan ervoor zorgen dat de sociale informatieverwerking verstoort, legt Valentijn uit. „Daarmee bedoel ik dat een kind bijvoorbeeld niet meer kan herkennen of iemand iets expres of per ongeluk deed, of goedbedoeld of slechtbedoeld. Kleine nuances vallen algauw weg en iemand die gepest is zal al heel snel denken: zie je wel, het gebeurt weer, niemand vindt mij aardig. Dat is heel jammer, want vaak is het niet waar. Daar kun je mee oefenen. Bevraag hem over situaties: wat gebeurde daar met jou? Wat deed die klasgenoot? Was dat per ongeluk of expres? Heb je op lichaamstaal gelet? En vooral ook: hoe reageerde het kindje dat ernaast stond? Je kind moet leren om signalen juist te interpreteren, en het helpt om hem daarvan bewust te maken.”

Bron: VROUW Foto: Privébeeld

Ook Sta Sterk trainer worden?

Wil jij ook deel jij ook deel uitmaken van het landelijk trainers team en je samen met ons sterk maken voor ondersteuning bij sociale veiligheid en weerbaarheid? In januari 2024 starten er weer een aantal nieuwe opleidingen. Kijk hier voor meer informatie.