Paarse Vrijdag: zo besteed jij aandacht aan diversiteit!

Op Paarse Vrijdag, de tweede vrijdag van december, staan diversiteit en jezelf kunnen zijn centraal. Scholen kleuren paars met versieringen en outfits en organiseren vaak speciale lessen of activiteiten. De boodschap is duidelijk: iedereen mag zichzelf zijn en niemand mag worden uitgesloten om wie die is.

Paarse Vrijdag is een initiatief van COC Nederland en vindt dit jaar plaats op vrijdag 13 december.

Waarom is aandacht voor diversiteit zo belangrijk?

“Het is een positieve ontwikkeling dat steeds meer organisaties aandacht besteden aan Paarse Vrijdag. Naast scholen hijsen ook diverse integrale kindcentra, BSO-locaties en sportverenigingen de regenboogvlag.” – Mirelle Valentijn, oprichter Kenniscentrum Omgaan met Pesten.

Aandacht voor diversiteit is belangrijk, omdat uit onderzoek blijkt dat LHBTI+ leerlingen (lesbisch, homo, biseksueel, transgender en intersekse) vaker slachtoffer zijn van pesten en buitensluiting. Zij voelen zich vaker onveilig dan andere jongeren en hebben meer last van angst, depressie en zelfs suïcidaliteit. Bovendien wordt ‘homo’ nog steeds vaak als scheldwoord gebruikt op scholen.

Uit de Veiligheidsmonitor 2020-2021 (afgenomen in het onderwijs) bleek onder andere:

• Het veiligheidsgevoel van LHBTI+ leerlingen is tussen 2018 en 2021 verslechterd.
• Pestgedrag tegen LHBTI+ leerlingen is sinds 2018 niet afgenomen.
• 15% van alle pestincidenten in het voortgezet onderwijs is LHBTI+ gerelateerd (11% in 2018).
• 15% van de leerlingen gaf aan liever niet bevriend te zijn met lesbische, homoseksuele of transgender leerlingen. 
• 25% van de scholen heeft weinig of geen beleid gericht op respect voor seksuele en genderdiversiteit.
• De groep leerlingen die zegt openlijk over homoseksualiteit of lesbisch zijn te kunnen praten op school is afgenomen sinds 2018.

GSA’s maken het verschil

Op scholen met een GSA (Gender and Sexuality Alliance) lijkt pesten op basis van diversiteit minder voor te komen. Een GSA is een groep scholieren die vindt dat iedereen de vrijheid moet hebben om zichzelf te zijn, zonder schaamte of verantwoording. Zij vragen op verschillende manieren aandacht voor acceptatie, ook op Paarse Vrijdag. LHBTI+ leerlingen voelen zich op scholen met een GSA over het algemeen veiliger en meer geaccepteerd.

Diversiteit in het onderwijs: meer dan één Paarse Vrijdag

Een veilige schoolomgeving vraagt blijvende aandacht voor gender- en seksuele diversiteit. Onderzoek toont aan dat leerlingen zich veiliger voelen, beter in hun vel zitten en beter omgaan met negatieve reacties wanneer scholen hier structureel aandacht aan besteden. Dit maakt de school een fijnere en veiligere plek voor iedereen.

Het bespreken van deze thema’s kan echter gevoelig liggen en spanningen veroorzaken. Toch is het belangrijk dat zowel op scholen als thuis aandacht wordt besteed aan diversiteit. Kinderen leren zowel thuis als op school hoe de wereld in elkaar zit. Ze stellen vragen over onderwerpen zoals interesses, verliefdheid, over wie ze zijn en wat ze willen worden. Op school komen kinderen in aanraking met andere opvattingen en ideeën en ontdekken ze dat mensen verschillend zijn. Het is essentieel dat scholen kinderen leren respectvol om te gaan met verschillen, zoals huidskleur, religie of gezinssamenstelling.

Onderwijsprofessionals spelen een cruciale rol in het bevorderen van wederzijds respect en het tegengaan van vooroordelen en discriminatie. Ook ouders hebben hierin een verantwoordelijkheid. Het is essentieel dat zij hun kinderen meegeven dat iedereen zichzelf mag zijn.

Hoe creëer je meer aandacht voor diversiteit in jouw organisatie?

Voor iedereen die werkt met kinderen en/of jongeren hebben wij een paar tips van de website Gendi.nl van Stichting School & Veiligheid op een rij gezet. 

Deze website voorziet leraren in het basisonderwijs en docenten voortgezet onderwijs en mbo van inspiratie, tips, (les)materialen en kennis over hoe je ruimte geeft aan sekse-, gender- en seksuele diversiteit in de klas, op school en in het team. Met als doel dat iedereen op school zich veilig voelt en zichzelf kan zijn.

Met deze tips kun je het thema diversiteit aankaarten en hiermee een veiligere groep te bewerkstelligen.   

• Onderzoek wat jouw leerlingen al weten en wat ze willen leren
• Sluit met je les aan bij de ontwikkeling en kennis van kinderen.
• Zorg voor een veilige sfeer.
• Weet waar je zelf staat met betrekking tot het thema gender- en seksuele diversiteit.
• Bereid een les of gesprek over het onderwerp altijd goed voor
• Informeer ouders over de lessen en de visie van school.
• Kies lessen die zich richten op het bevorderen van empathie en het verminderen van vooroordelen.
• Grijp meerdere momenten in het jaar aan voor een les.
• Schakel een gastdocent met een gastles in.

Gendi.nl heeft ook nog wat aanvullende tips om LHBTI+ leerlingen te kunnen ondersteunen: 

• Laat zien dat je open staat voor vragen over gender- en seksuele diversiteit
• Sluit aan bij de belevingswereld van je leerlingen
• Zet het welbevinden van je leerlingen centraal
• Neem een leerling voor persoonlijke vragen apart, anders kan het onveilig voelen
• Laat het aan de leerling wanneer en hoe deze vertelt over gender-, sekse- of seksuele diversiteit
• Zorg dat je weet via welke weg je leerlingen kunt helpen met extra ondersteuning

Werk aan weerbaarheid met de Sta Sterk methodiek!

Wil jij LHBTI+ leerlingen helpen hun weerbaarheid te vergroten, sterker te staan of hen te verwijzen naar passende hulp? De Sta Sterk methodiek kan daarbij ondersteunen!

Denk bijvoorbeeld aan de Sta Sterk training, waarin kinderen en jongeren leren grenzen te stellen, zelfverzekerder te zijn en sterker te staan tegen pestgedrag. Wil je het probleem breder aanpakken? Kies dan voor het antipestprogramma Sta Sterk op School of Omgaan met Elkaar. Deze programma’s werken aan een sociaal veilig klimaat door de sociale weerbaarheid van leerlingen te vergroten en versterken de anti-pest houding en groepscohesie. Leerlingen die tegen pesten willen optreden, leren hoe zij effectief kunnen ingrijpen.

Handige materialen voor Paarse Vrijdag

Wil je een succesvolle Paarse Vrijdag organiseren? Dan kun je deze materialen van COC Nederland – initiatiefnemer van Paarse Vrijdag – voor je inzetten: 

• Bestel de Paarse Vrijdag Educatiepakketten van COC Nederland voor de basisschool.

• Luister naar de Podcast ‘de Docentenkamer op Regenboogles’, waarin pedagoog en hoofd educatie bij COC Nederland Jeroen Horvers in gesprek gaat met verschillende mensen uit de praktijk.

Daarnaast kun je ook aan de slag met bruikbare materialen van onder ander onze samenwerkingspartner Stichting School & Veiligheid: 

• Lees deze artikelen van Stichting School & Veiligheid:
  • Veilig diversiteit ‘vieren’ op school
  • Over gender- en seksuele diversiteit

• Bekijk de tips van Gendi voor het organiseren van een succesvolle Paarse Vrijdag op school:
  • Paarse Vrijdag veilig vieren – Tips voor het organiseren van een fijne en veilige dag
  • Paarse Vrijdag op de basisschool – (Les)tips voor in de klas
  • Paarse Vrijdag in het vo/mbo – Lestips voor in de klas

• Neem een kijkje bij de lesmaterialen van Gendi over het thema diversiteit.

• Duik in de tips van Gendi over de ondersteuning van LBHTI+leerlingen.

• Lees de Paarse Vrijdagkrant, speciaal ontworpen voor leerlingen en leerkrachten:

• Lees het artikel ‘Hoe maak je seksuele en genderdiversiteit bespreekbaar op school?’ van Nederlands Jeugdinstituut.

Gratis lespakket “Buitensluiten? Uitgesloten! Iedereen hoort erbij” 

Vanuit het Kenniscentrum Omgaan met Pesten is er een speciaal lespakket ontwikkeld tegen buitensluiten. Het richt zich op het creëren van een veilige groep waarin iedereen zichzelf mag en durft te zijn. Dit sluit goed aan bij Paarse Vrijdag. Het lespakket bevat werkvormen gericht op groepsgevoel en acceptatie. 

Zet je het hele jaar door in voor diversiteit

Hoewel Paarse Vrijdag belangrijk is, is blijvende aandacht voor diversiteit essentieel. Dit draagt bij aan een veiliger klimaat waarin iedereen zichzelf kan zijn, het hele jaar door.

Word anti-pestcoördinator en zorg voor een veiliger schoolklimaat

Pesten, in welke vorm dan ook, heeft een enorme impact op slachtoffers en omstanders. Als anti-pestcoördinator kun je bijdragen aan een veiligere schoolomgeving door te investeren in preventie. Tijdens een driedaagse opleiding leer je effectieve strategieën om pesten te voorkomen en aan te pakken. Elke leerling die gepest wordt, is er één te veel.

Nieuwe groepen starten in januari en april. Sluit je aan en maak het verschil in jouw school!

Bronnen: 

paarsevrijdag.nl
https://coc.nl/paarsevrijdag
https://www.schoolenveiligheid.nl/kennisbank/diversiteit-en-schoolveiligheid/
https://www.schoolenveiligheid.nl/thema/seksuele-diversiteit-po/#over-gender-en-seksuele-diversiteit
https://www.gendi.nl/
https://www.gendi.nl/genditips/een-lhbti-leerling-ondersteunen-po/#gendi-tips
https://oudersenonderwijs.nl/nieuws/paarse-vrijdag/
https://www.expertisepuntburgerschap.nl/nieuwsartikel/paarse-vrijdag-2024/
https://www.nji.nl/pesten/een-veilige-schoolomgeving-voor-lhbtiq-leerlingen
https://www.gsanetwerk.nl/gender-and-sexuality-alliance/
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2022/10/15/rapport-ervaringen-en-aanpak-van-pestgedrag-tegenover-lhbtiq-jongeren-in-het-voortgezet-onderwijs