Do’s en don’ts bij praten over pesten n.a.v. de Jeugdjournaal special

Door Mirelle Valentijn – Docent Kenniscentrum en voorzitter Stichting Omgaan met Pesten

Pesten heeft vaak een enorme impact op kinderen. Het is een complex probleem, dat zich doorgaans niet zomaar laat oplossen. Dit omdat er een hele groepsdynamiek aan ten grondslag ligt, waarbij elk kind z’n eigen rol speelt. Inhoudelijk expert Mirelle Valentijn neemt je mee in praten over pesten in de groep.

Op zondagavond 20 september zendt het Jeugdjournaal een special over pesten uit. Je kunt deze special inzetten om de week tegen pesten mee te openen, of op een later moment deze samen met je klas kijken.

Praten over pesten draagt bij aan het doorbreken van pestproblematiek. Met de juiste vragen, laat je kinderen zelf nadenken over hun rol in de groep en bied je hen gedragsalternatieven om de sfeer in de groep positief te beïnvloeden. Voor een kind dat gepest wordt, kan het een enorm verschil maken als deze steun ervaart van andere kinderen. De stap naar de rol van helper of verdediger hoeft helemaal niet groot te zijn.

Een inleiding kan niet ontbreken

 Start nooit zomaar met beeldmateriaal dat emotioneel beladen kan zijn in de groep of dat kan raken aan eigen ervaringen van kinderen. Geef een korte inleiding over verhalen achter de portretten die in de special o.a. naar voren zullen komen:

 Zorg voor belangstelling van de kinderen. Geef een kijkopdracht en leg uit wat het doel is van samen kijken naar deze uitzending.

Veiligheid is een belangrijke randvoorwaarde

Beeldmateriaal als in deze special van het jeugdjournaal kan diverse gedachten en gevoelens losmaken bij kinderen. Om hier vervolgens over in gesprek te gaan, dient het veilig te zijn in de groep. Het maken van afspraken over het omgaan met elkaar in het gesprek na afloop helpt hierbij. Sta stil bij school & groepsregels. Besef dat bij het werken rond dit thema extra afspraken nodig zijn. Check of er nog afspraken moeten worden toegevoegd of aangepast en laat deze uit de kinderen zelf komen. Formuleer extra afspraken altijd positief: dus wat wil je wel en omschrijf concreet gedrag. Je mag altijd een afspraak toevoegen of voorleggen die je zelf belangrijk vindt. Denk hierbij met name aan

• We stellen vragen om elkaar beter te begrijpen.
• Wat we te weten komen over elkaars gedachten, gevoelens en gedrag blijft binnen de groep.

Openheid creEert openheid

Stel jezelf kwetsbaar op. Deel met de kinderen wat jou raakt na het kijken van de special en hoe dit komt.  Richt je niet alleen op de inhoudelijke informatie. Maak bij praten over pesten in de groep heel bewust echt contact en besteed aandacht aan de intermenselijke kant. Zie jezelf hierin als instrument. Deel een ervaring over je eigen rol als kind, je eigen gedachten en gevoelens. Zo kom je letterlijk een beetje dichterbij. Dat heeft een positieve invloed op het creëren van een sfeer van veiligheid en vertrouwen, waarin leerlingen zich na jouw voorbeeldgedrag ook durven te laten zien en horen.

De 7 vragen die je kunt stellen na het kijken van deze uitzending

1. Wissel in drietallen uit hoe je het vond om om de uitzending te zien. Geef op deze manier eerst ruimte aan alle kinderen om zich te ontladen en uiten. Vraag daarna een aantal reacties uit de groep.
2. Hans vertelde over zijn ervaringen met pesten van toen en hoe dat nog steeds een rol speelt in zijn leven. Wat raakte jou het meest?

3. Amy is jarenlang gepest. Hoe denk jij dat het komt dat het pesten jarenlang heeft geduurd?  
4. Daphne wil als juf het verschil maken op school. Hoe zou jij het verschil willen maken als jij de juf of meester zou zijn? (hier krijg je als begeleider van de groep veel suggesties over gewenste steun uit de groep, reflecteer op je eigen handelen en ontdek wat je ervan kunt leren of wie weet wilt uitproberen)

5. Nikita gaf een tip. Blijf niet in je eentje met je probleem rondlopen. Praat met iemand die je vertrouwt. Geef alle kinderen een klein gekleurd blaadje papier. Met wie kun jij praten? Vraag hen de eerste naam op te schrijven die in ze opkomt. Laat de kinderen vervolgens in drietallen uitwisselen met wie zij zouden praten (uit het gezin, familie, school, de groep, vrienden, …) en wat maakt dat zij die persoon vertrouwen. Als ze ideeën opdoen uit de voorbeelden van anderen mogen ze deze namen ook opschrijven op het blaadje papier. Het doel is om te proberen tot drie mensen te komen die ze vertrouwen. Vraag enkele reacties uit de groep. Laat ze tot slot in drietallen een beginzin bedenken als je een gesprek zou willen beginnen met iemand die je vertrouwt over een probleem. (deze zinnen mogen gelijk zijn en ook verschillen van elkaar).

6. Nikita eindigde haar verhaal met een sterke uitspraak “Het maakt niet uit wat jij over mij denkt, je bent gewoon jezelf, dat is wat telt!”. Kun jij ook zo’n zin bedenken? Een zin die je tegen jezelf, van binnen als een positieve gedachte of hardop kunt zeggen om jezelf sterker te voelen. Laat de kinderen deze zin op het blaadje schrijven. Vraag enkele reacties uit de groep. Als ze ideeën opdoen uit de voorbeelden van anderen mogen ze deze ook opschrijven op het blaadje papier.

7. Beoordeel de veiligheid in de groep. Is deze aanwezig, dan kun je een verbinding leggen met de rollen en de manier van omgaan met elkaar in de eigen groep. Beoordeel de spanningsboog in de groep. Je kunt deze verbinding direct na de voorgaande 6 vragen en het gesprek dat is ontstaan maken, of op een later moment. Als de spanningsboog is afgenomen zal vraag zeven minder winst opleveren voor de groep. Zijn er dingen je die anders zou willen in deze groep? Hoe zouden wij het verschil kunnen maken met en voor elkaar? Vraag door: wat kun je daar zelf voor doen? wat kunnen anderen doen? hoe kunnen we samen zorgen dat dit voor jou veranderd? welke afspraken kunnen we maken om als groep (nog) fijner met elkaar om te gaan?

Draag deze belangrijke boodschap uit: Gepest worden is NOOIT jouw schuld!

Kinderen die gepest worden, denken vaak dat het hun eigen schuld is. Dit is niet waar. Jij bent wie je bent. Iedereen is anders en niemand is perfect. Je bent helemaal goed zoals je bent. Niemand heeft het recht om je te pesten, ook al zeggen ze dat je stom bent. Veel kinderen die gepest worden vinden het moeilijk om voor zichzelf (op de juiste manier) op te komen. Daarom is het belangrijk dat we op elkaars grenzen letten en deze beschermen.

Wanneer is het belangrijk praten over pesten stop te zetten

Als de sfeer onverhoopt niet serieus of lacherig blijft/wordt, dan is het wijs om te melden dat het op deze manier niet zinvol is en wat dit met jou doet in relatie tot het thema. Bespreek wat nodig is om de houding te verbeteren. Als dat niet werkt, is het beter om een andere les te draaien en op een later moment te onderzoeken wat nodig is om de veiligheid in de groep te verhogen om meer openheid te creëren.

Heb aandacht voor nazorg – de brievenbus

Sluit af met een compliment en beschrijf concreet gedrag dat je hebt waargenomen dat heeft bijgedragen aan het praten over pesten met de groep. Benoem ook dat er ervaringen, gedachten of gevoelens kunnen zijn die je kinderen misschien niet hebben gedeeld en dat dat oké is. Je mag altijd zelf kiezen wat je wel en niet deelt. Soms is het fijn om iets dat je niet hebt gedeeld toch te laten weten aan de juf, meester of groepsbegeleider. Creëer een brievenbus (evt. online) waar kinderen een bericht kunnen achterlaten en geef aan wanneer je in de brievenbus kijkt en wat je met de inhoud doet.

Noteer voor jezelf bijzonderheden uit het gesprek waar je op een ander moment met de kinderen als groep, individueel of met ouders op terug wilt komen. Verwijs indien nodig intern of extern naar passende hulp. Denk hierbij ook aan de Sta Sterk training.

Klik hier voor een trainer in jouw omgeving

Combineer ons gratis lespakket met de special over pesten

Ons gratis lespakket ‘Samen maken we het verschil’ vanuit Stichting Omgaan met Pesten en Kenniscentrum Omgaan met Pesten helpt bij het voeren van het gesprek met je groep. Dit lespakket is ontwikkeld speciaal voor de Week Tegen Pesten.

De Week Tegen Pesten is een initiatief van Stichting School & Veiligheid en wordt ieder jaar georganiseerd in samenwerking met verschillende partners. Elk jaar is de Week Tegen Pesten georganiseerd rond een bepaald thema. Zo ook dit jaar: “Samen aan Zet“.

Stichting Omgaan met Pesten heeft ieder jaar een eigen campagne, aansluitend bij het thema van Stichting School & Veiligheid. In deze campagne brengen we een lespakket voor het PO en VO uit. In dit lespakket staan diverse werkvormen, tips en tools. Onze gecertificeerde trainers verzorgen graag een workshop of gastles rondom de Week tegen Pesten.

Fijn dat jij dit artikel leest. Het betekent dat je oog hebt voor groepsdynamica, sociale verhoudingen en kwetsbare kinderen. Dank daarvoor! De wereld kan meer mensen gebruiken zoals jij. In het werken met kinderen kun je elke dag het verschil maken als het gaat om sociale veiligheid. Spreekt dat je aan? Lees dan meer over de opleiding tot trainer en antipestcoördinator of neem contact met ons op.